Het gebruik van veen in substraat staat onder druk. Hernieuwbare grondstoffen voor potgrond zijn aan een opmars bezig. In Nederland bestaan nog twijfels of het helemaal veenvrij telen wel werkbaar is vanwege de voordelige eigenschappen van veen. Bij onze oosterburen zijn ze wel al zo ver, mede door de vraag vanuit de eindklant. De Duitse kweker Opschroef in Straelen zet 100 procent veenvrij substraat van Lensli in voor de teelt van anthuriums en hebe. Een verhaal over de ins en outs van veenvrij substraat.
Kwekerij Opschroef in Straelen (Niederrhein), gespecialiseerd in anthuriums en hebe, is een pionier binnen de klantenkring van potgrondleverancier Lensli. Enige jaren geleden begon Opschroef met de omschakeling naar veenvrije potgrond. “We kregen steeds meer vragen vanuit de markt naar duurzame planten, waarna we een pilot hebben opgezet met verschillende substraten zonder veen. We kozen uiteindelijk voor de potgrond van Lensli, omdat de structuur het beste was en er goed mee te werken was”, vertelt kweker Peter Opschroef.
Circulaire grondstoffen
In de Duitse markt wordt het veengebruik steeds meer onder een vergrootglas gelegd, waardoor de marktvraag verandert en het veengebruik drastisch vermindert. “Verschillende Duitse retailbedrijven willen tegenwoordig alleen planten inkopen die in veenvrij substraat zijn gekweekt. De plantgoedleveranciers in Nederland kunnen niet achterblijven, want er zijn belangrijke exportkanalen naar Duitsland. Ook in ons land gaat de tendens al enigszins naar minder veengebruik”, constateert Ronald Keijzer, hoofd Kwaliteit bij Lensli.
Lensli streeft dan ook naar het gebruik van meer circulaire en hernieuwbare grondstoffen. In de sector is de doelstelling hierbij gesteld op 35% in 2025. “Wij willen echter nog een stap verder gaan en in 2025 een procentueel hoger aandeel hebben bereikt. We zien het belang en de mogelijkheden van het gebruik van circulaire grondstoffen.”
Een veenarme of veenvrije teelt vergt een andere aanpak door de kweker. “Het gebruik van circulaire en hernieuwbare grondstoffen beïnvloedt de samenstelling en structuur van de potgrond. Hierdoor heeft veenvrij substraat een andere gebruiksaanwijzing dan regulier substraat. Het is vooral een kwestie van leren omgaan met nieuwe materialen.”
Bij de overgang naar veenarme of veenvrije potgrond moet je vanuit de eigenschappen van het substraat redeneren en vanuit de wensen van de plant. De eigenschappen en gebruiksaanwijzing van een nieuw substraat moeten vergelijkbaar zijn met die van het oude. In dit proces is de kweker natuurlijk heel bepalend. “Wij bouwen als het ware het huis, maar de kweker bouwt het af en neemt het stuur over op het gebied van vocht en voeding. De interactie met bemesting wordt voor hem wat directer, je moet korter op de bal spelen. Als je dat kunt vasthouden, dan werkt dat prima.”
‘One size fits all’ bestaat niet, ook niet bij gebruik van geen of minder veen, volgens Keijzer. “Wel zijn er nu goede basissamenstellingen, die goed acteren op het gebied van bijvoorbeeld vocht, van waaruit je verder kan werken. Het blijft maatwerk, samen met de kweker”
Keijzer betwijfelt of we helemaal naar veenvrij gaan. “Het is maar de vraag of dat de duurzaamheid en het eindresultaat helemaal ten goede komt. Naast gebruik van hernieuwbare grondstoffen gebruiken we nog altijd veen, een prima grondstof met mooie eigenschappen. We gaan veen wel veel gerichter en slimmer gebruiken. Lensli streeft ernaar om zoveel mogelijk RPP-gecertificeerd veen te gebruiken. Het aandeel RPP veen zit nu al op ruim 70%.”
Omschakeling naar veenvrij substraat
Opschroef heeft allereerst de teelt van anthuriums geherstructureerd naar veenvrij, waarna twee jaar geleden is begonnen met proeven met de hebe-teelt . “De teelt op de nieuwe substraten vergt een nieuwe werkwijze en we besloten om het hele bedrijf om te schakelen. We zetten helemaal geen veen meer in en zijn nog in gesprek met toeleveranciers als opkweek- en stekplantbedrijven over veenvrij uitgangsmateriaal. Velen staan er positief in en nu kunnen we onze klanten voor het eerst plantgoed aanleveren dat 100 procent veenvrij is.” Een goed voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de hebe-soort All Blooms. Na een intensief traject zal Opschroef, samen met negen collega-bedrijven, in 2021 de eerste zijn die deze nieuwe turfvrije soort lanceren.
Gregor Kloer, accountmanager Duitsland bij Lensli, ondersteunde Opschroef in het hele traject naar veenvrij kweken. “Wij wilden de potgrond voor Opschroef zo veel mogelijk met grondstoffen uit Europa samenstellen, zodat we aanvullend ook milieuwinst behalen met het transport van grondstoffen. Dat betekent dat het aandeel kokos beperkt is en we liever het lichtere schors, rijstkaf of houtvezel inzetten. ”
Goede alternatieven
Opschroef licht een tipje van de sluier op over de inhoud van zijn substraatmengsel. “De grondstoffen die voor veenvrije potgrond kunnen worden gebruikt zijn redelijk beperkt. De mogelijkheden liggen onder meer bij bark, rijstkaf, houtvezel en compost. We hebben een basis en van daaruit bouw je verder.”
Belangrijkste vraag was: kunnen we ook stabiel blijven met de nieuwe grondstoffen om op langere termijn concurrerend te zijn? “Het proces stopt ook niet als je een goed alternatief vindt, want er valt altijd iets te verbeteren. Voor anthurium hebben we dan ook een ander substraat dan hebe. De potgrond moeten we afstemmen op de behoeften van de plantsoort. Kokos is bijvoorbeeld geschikt voor drainagevermogen, maar dat verschilt weer per teelt.”
Een veenvrij substraat vergt ook een andere werkwijze van de kweker. “Je moet op twee aspecten inspelen. Ten eerste moeten we de plant wat vaker water geven, ter compensatie van het hoge luchtvolume van veen. Dat wil niet zeggen dat de plant meer water nodig heeft, maar de intervallen worden korter. Dat is positief, omdat het bijna onmogelijk is dat een veenvrij substraat te nat wordt. Ten tweede moet je de mindere bufferfunctie van het veenvrije substraat kennen. Meststoffen kunnen niet vastgelegd worden in het substraat, maar zijn direct voorradig. Dat betekent bijvoorbeeld dat je meer stikstof moet toevoegen en minder kali.”
Zo streeft Lensli samen met de kweker naar de beste kwaliteit. Kloer: “Binnen het beschikbare aanbod bedienen we de klant met de beste grondstoffen. Zodoende proberen we het substraat naar een hoger niveau te tillen.”
